Wprawdzie o czosnku można by napisać wielki tom, ale tutaj ograniczymy się do podstawowych informacji. Jest czosnek przyprawą, a także rośliną leczniczą. Należy do rodziny liliowatych. Pochodzi z Azji Środkowej, uprawiany jest niemal we wszystkich krajach świata. Tylko w Chinach używa się także kwiatostanów czosnku jako jarzyny, w innych krajach używa się cebuli, a raczej ząbków, z których jest złożona.
Właściwości lecznicze
Czosnek, według Borysa Tokina, odkrywcy fitoncydów (1928 r.) – ma ich najwięcej ze wszystkich roślin. Stąd te właściwości bakteriobójcze: jak twierdził Tokin, czosnek ,,działa jak karbol na organizm ludzki”. Od wieków był też uważany, i słusznie, za środek antymiażdżycowy i odmładzający w tym znaczeniu, że przeciwdziała wielu chorobom. zwyrodnieniowym wieku starczego, odkaża przewód pokarmowy, płuca i oskrzela, dochodząc do najdrobniejszych oskrzelików. Stąd tak skutecznie działa przy wszelkich chorobach zaziębieniowych i wielu innych, związanych z chorobami płuc. Stosuje się czosnek w miażdżycy, nadciśnieniu, atonii przewodu pokarmowego.
Zewnętrznie jego preparaty leczą rany. Przeciwdziałają też zatruciom nikotynowym u palaczy. Słowem – czosnek jest ,,dobry na wszystko”. Tylko… razi nasz zmysł powonienia. Owszem, duże ilości zjadanej równocześnie zieleniny, na przykład natki pietruszki, a także gryzienie ziarn kawy, czarnuszki, jałowca, goździków-a więc aromatycznych nasion i owoców – nieco łagodzą woń czosnku.
Dawniej czosnek nazywano ,,uniwersalnym lekiem ubogich”. Nieraz z doskonałym skutkiem można wyleczyć czosnkiem katar (nieżyt nosa) także i przewlekły. Medycyna ludowa zaleca pić na czczo szklankę gorącego mleka z paroma ząbkami czosnku, rozgniecionego na miazgę i włożonego do tego mleka na 2-3 minuty. Wymieszać, odcedzić. Wypić. Ale potem nie należy nic jeść przez 3 godziny. To samo powtórzyć wieczorem, przed snem. Nieraz po takiej kilkudniowej kuracji znika nawet uporczywy kaszel.
Czosnek zawiera prócz fitoncydów związki cukrowe, sole mineralne, wapń, żelazo, fosfor, siarkę, jod, a także cynk i sporo magnezu. Ma też jak na jarzynę dużo białka, bo 5,6 g% (tj. 5,6 gramów białka w 100 gramach czosnku). Ważnym jego składnikiem jest olejek (0,1-0,2%) w którego skład wchodzą związki siarkowe, a wśród nich alliina bezwonna. Ale po roztarciu, pod wpływem enzymów, alliina się rozkłada i powstaje alliicyna czyli dwusiarczek alliilu i ten ma właśnie tak odstraszający zapach (odkryto to w 1944 r.). Alliicyna i podobne do niej związki mają działanie bakteriobójcze, przewyższające działanie antybiotyków. A co cieka- wsze – mimo że już od przynajmniej 3,5 tysiąca lat stosuje się w lecznictwie czosnek, to nie odkryto jeszcze takich szczepów bakterii, które by się na niego uodporniły. W medycynie ludowej cenione są też czosnki dziko rosnące.
Wino z czosnku.
Wiele osób uważa ,,winko z czosnku” za niemal cudowny lek. Rzeczywiście w niektórych dolegliwościach bywa skuteczne. A ci, którzy je piją, uważają, że w ogóle nie pozostawia przykrego zapachu. Słusznie! Choć… przed randką lepiej nie ryzykować.
24 ząbki czosnku średniej wielkości rozgnieść, zalać sokiem z 3 dużych cytryn i litrem przegotowanej ciepłej wody. Potrzymać w cieple, pod przykryciem, 24 godziny. Następnie odcedzić i przechowywać jak wino w zakorkowanej butelce. Pić rano i wieczorem po kieliszku.
Dodaje sił i witalności, daje dobre samopoczucie i chęć do pracy. Leczy katary, zaziębienia, miażdżycę, a nawet niektóre alergie.
Czosnek w kuchni.
Przede wszystkim obrany z łusek, posiekany, świeży ząbek czosnku, lub młody szczypior z czosnku, na razowym chlebie z masłem to dla wielu smakołyk. Nie obejdzie się bez czosnku cielęcina i baranina, a także wiele tłustych pieczeni i wędlin. Nie ma salami bez czosnku i jest on przyprawą dodawaną do wielu wiejskich doskonałych kiełbas wieprzowych lub z mięs mieszanych. Słynna francuska zupa bouillabaise zawiera czosnek, podobnie jak się bez niego nie może obejść nasz polski żur. Są majonezy czosnkowe, dodaje się czosnku do zielenin: sałaty, szpinaku… Można – jak w krajach południowych – dusić posiekany czosnek na oleju i dopiero dodawać go do mięsnych sosów.
Wiele zapiekanek bardzo zyskuje na smaku, gdy przekrojonym czosnkiem posmaruje się boki i dno naczynia do zapiekania. Ten ulotny – na przykład zapiekankom z ziemniakami – po- smaku dobrej wędliny. Przemysł spożywczy produkuje – także i u nas – sól zapaszek czosnku nadaje – czosnkową, z czosnku suszonego, sproszkowanego.
Na południu Europy jada się bardzo dużo czosnku. A hiszpański czosnek jest ogromny: jeden ząbek bywa większy od całej główki naszego czosnku. Tamtejszy czosnek jest też łagodniejszy w smaku. Mimo to Amerykanie złośliwie mawiają, że matador zabija byka samym odorem czosnku. Już w zamierzchłych czasach wierzono, że czosnek dodaje siły, wigoru i odwagi, a także, że chroni przed chorobami. Wchodził w skład żywności dostarczanej budowniczym piramid. Źródła amerykańskie podają cyfry porównawcze, z których wynika, że Hiszpanie umierają na serce wielokrotnie rzadziej niż Amerykanie – właśnie dzięki powszechnemu zjadaniu dużych ilości czosnku i cebuli.
Jeśli hodujemy czosnek w ogródku, możemy używać młody, świeży szczypior, doskonały jako dodatek do zielonej sałaty, albo – posiekany na chlebie z masłem.
Sos czosnkowy – przepis z kuchni francuskiej. 3 ząbki czosnku zmiażdżyć (najlepiej w porcelanowym moździerzu), dodać łyżeczkę musztardy, 1 żółtko, sól i pieprz do smaku. Ucierać dokładnie, dodając po kilka kropli – szklankę oliwy lub oleju, aż do otrzymania sosu o konsystencji majonezu.
Sos czosnkowy inaczej – przepis z kuchni greckiej. 60 g migdałów sparzyć, obrać ze skórki i utłuc w moździerzu z 6 ząbkami czosnku. 2 kromki bułki okroić ze skórki, namoczyć w mleku, odcisnąć. Zmiażdżone migdały, czosnek i bułkę utrzeć w donicy na jednolitą masę. Ucierać dalej, dodając teraz kolejno: 2 żółtka, po kilka kropli – 1 szklankę oliwy, sok z 1 cytryny. Doprawić do smaku solą. Taki sos znakomicie smakuje do ryby z rusztu lub smażonej w cieście.
Zupa czosnkowa – przepis z kuchni hiszpańskiej. Zasadą przy przyrządzaniu tej zupy jest: tyle – ile. Ile dużych ząbków czosnku-tyle łyżek oliwy, sztuk pomidorów, szklanek wody (licząc po szklance na osobę). W proporcji na 4 osoby bierzemy: 4 ząbki czosnku, siekamy je drobno, rumienimy w 4 łyżkach oliwy, dodajemy 2-3 posiekane cebule i 4 pokrojone pomidory bez skórki. Gdy zmiękną – zalewamy 4 szklankami wrzącej wody, przyprawiamy solą i pieprzem lub papryką na ostro, gotujemy jeszcze na małym ogniu około 5 minut. Przed podaniem na dno wazy lub talerzy ułożyć świeże tosty lub grzanki. Podawać na gorąco.
